Ontsmettingsmiddelen en reinigingsmethoden tegen Listeria

Effectiviteit van ontsmettingsmiddelen en reinigingsmethoden tegen Listeria in voedselproductie- en verwerkingsfaciliteiten

Listeria is een bacterie die een voedselinfectie, listeriose, kan veroorzaken. De kans op besmetting met listeria is klein maar de gevolgen kunnen zeer ernstig zijn. Alleen al in 2020 waren er in Europa zeventien doden en negen miskramen door meer specifiek de bacterie listeria monocytogenes. Bedrijven zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van hun producten. De bacterie blijft veelal achter door onvoldoende of ineffectieve reiniging. Ten eerste moeten medewerkers dus ten alle tijd scherp zijn op hygiëne in de breedste zin, en hoe effectief zijn de ontsmettingsmiddelen en reinigingsmethoden tegen Listeria die worden gebruikt in voedselproductie- en verwerkingsfaciliteiten?

Overdracht

De bacterie blijft doorgaans achter op oppervlakten die door mensen worden aangeraakt. Afgezien van het ‘verkeerd’ dan wel onhygiënisch omgaan met voedsel door mensen thuis, is de belangrijkste wijze van overdracht van listeria, toch het verwerkingsproces in voedselproductiefaciliteiten. Alhoewel die processen in steeds hogere mate beschermd zijn en werknemers steeds meer gespecialiseerde kennis bezitten over de juiste praktijken, betekent dit niet dat fouten volledig worden vermeden. Zo zijn er de laatste jaren talloze geregistreerde gevallen van besmettingen in voedselverwerkende fabrieken geweest, met nog zeer recentelijk de massale terugroeping van Gadbury’s chocolade desserts. Volgens de producent ging het om een op zichzelf staan incident; het onderzoek naar de toedracht loopt nog op dit moment.

Onderzoek

Een nieuw onderzoeksproject, gefinancierd door het Center for Production Safety (CPS), dat zal worden gepresenteerd in het eindrapport over het project op het CPS Research Symposium dit jaar in de VS, heeft tot doel de kennislacunes op te vullen over besmettingspatronen en hygiënemaatregelen aangaande listeria monocytogenes in voedselverwerkingsfaciliteiten.

Het onderzoeksteam, geleid door Dr. Ana Allendale, verdeelde voedselverwerkingsgebieden in drie zones op basis van hun nabijheid tot productcontact om vast te leggen hoe hygiëne en productconnectiviteit de besmetting beïnvloeden:

-       Zone 1: gebieden met direct contact zoals messen en transportbanden.

-       Zone 2: oppervlakken die niet in contact komen met voedsel maar wel in de directe nabijheid zijn.

-       Zone 3: meer afgelegen contactloze oppervlakken zoals afvoeren, vloeren en plafonds, die mogelijk kunnen leiden tot besmetting in zones 1 en 2.

De onderzoekers verzamelden systematisch meer dan 600 monsters uit de drie zones, maar daarbij ook 45 monsters van grondstoffen en volledig verwerkte producten. Door de verwerkingsinstallaties voor en na reiniging en desinfectie te onderzoeken, konden de onderzoekers de ingangspunten van de besmetting onderscheiden. De resultaten van het onderzoek leiden tot de conclusie dat listeriabesmettingen in productiefaciliteiten waarschijnlijker zijn in niet-contactgebieden zoals afvoeren, vloeren en plafonds dan in de direct contactgebieden.

Effectiviteit

De onderzoekers ontdekten dat in zone 3 de meeste listeria bacteriën aanwezig waren. Eigenlijk de plekken waar men het het minst zou verwachten. Bij het testen van 100 monsters op persistente typen van de ziekteverwekker, werden zowel voor als na reiniging dezelfde twee serotypes van de bacterie aangetroffen in de drie behandelingslijnen. Dit betekent dat listeria in deze gevallen dus in enige mate aanwezig is en kan migreren van zone 1 naar 3 en andersom. Uit het onderzoek bleek echter ook dat alle gebruikte ontsmettings- en reinigingsmiddelen op zichzelf zeer effectief werkten. Ondanks de bewezen effectiviteit van deze middelen, kon de bacterie toch blijven bestaan op verschillende oppervlakken, juist ook buiten de directe ‘aanraakgebieden’. Uiteindelijk bleek dat de schoonmaakactiviteiten door medewerkers vaak niet goed of in ieder geval onvoldoende werden uitgevoerd, vooral op de plekken die men als minder riskant ziet. Men kan er daarmee op vertrouwen dat de gebruikte ontsmettingsmiddelen naar behoren werken. Echter blijft een grote uitdaging voor bedrijven om medewerkers zo goed mogelijk te instrueren en te controleren zodat zij schoonmaakwerkzaamheden tot in perfectie uitvoeren in alle zones van productiefaciliteiten. Dit is van eminent belang voor het productieproces. Gebeurt dit niet, dan kan dit verstrekkende gevolgen hebben, ook al gebruikt men de beste middelen. Ontsmettingsmiddelen en reinigingsmethoden zijn dus alleen effectief als ze correct en voldoende worden gebruikt.